Hervormingsbeweging in de rooms-katholieke kerk, genoemd naar de Leuvense hoogleraar in de theologie Cornelius Jansen (1585-1638). De jansenisten benadrukten de zondigheid van de mens en predikten een ascetische levenshouding. De jezuïeten, hun aartsvijanden, verweten zij een lakse moraal. Hun kritiek op de gevestigde kerk leidde tot pauselijke veroordelingen en vervolgingen door de Franse koning. De jansenisten in de Republiek hebben zich in 1723 afgescheiden van Rome (Utrechts schisma) en een eigen kerkgenootschap gesticht: de nog steeds bestaande Oudbisschoppelijke Cleresij.
