De gedachte dat de hoogste staatsmacht in laatste instantie bij het volk berust. Volgens John Locke en andere vooraanstaande theoretici heeft het volk via een sociaal contract een gedeelte van zijn macht voorwaardelijk gedelegeerd aan een vorst of instantie, die te allen tijde ter verantwoording kan worden geroepen. Ook na de machtsoverdracht behoudt het volk een aantal onvervreemdbare rechten, zoals het recht op zelfverdediging en het eigendomsrecht, waaraan de overheid niet mag tornen. Rousseau huldigde een radicalere opvatting van de volkssoevereiniteitsleer. Hij ontkende dat er ooit een machtsoverdracht heeft plaatsgevonden: alle soevereine rechten van het volk zijn onvervreemdbaar.
