Aangenomen dat er geen factoren zijn die de natuurlijke groei tegenhouden, neemt de bevolking toe volgens een meetkundige reeks (1, 2, 4, 8 enz.); de toename van de bestaansmiddelen is daarentegen zelfs in optimale omstandigheden gebonden aan het maximum van een rekenkundige reeks (1, 2, 3, 4 enz.). Aldus Malthus in zijn Essay On the principle of population as it affects the future improvement of society uit 1798. Het natuurlijk evenwicht tussen bevolking en bestaansmiddelen kan worden hersteld door correctiemechanismen als epidemieën, oorlogen en hongersnoden. Malthus wijst echter ook op de mogelijkheid om de fatale ontwikkeling tegen te houden door voor oplossingen te kiezen als niet of laat huwen en inperking van het geslachtsverkeer. (Neo)malthusiaanse economen en historici baseren hun scepsis ten aanzien van een onbeperkte economische groei en demografische expansie in het ancien régime op de werking van het bevolkingsmechanisme, de wet van de dalende meeropbrengst en de beperkte voorraad aan natuurlijke rijkdommen.
