Wilhelm II : 1887 | wikimedia commons
https://youtu.be/agvQxm_nPIw
1906: Dreadnought en de nieuwe angst
In Duitsland is rond die tijd herkenbaar dat de adel, de elite, in leefomstandigheden verkeert die niets mannelijks meer vergen. Het moet bewezen worden op een gekunstelde manier, door een duel, door de jacht, door uiterlijk vertoon, door oorlog. En in studentenverenigingen door zwaardgevechten als een rite de passage die, mits de nodige sporen zijn verdiend, toegang tot een carriere verschaft. Het mannelijke, militaire wordt gesublimeerd, wat al begint op de school met een militair regime.
Samenvatting Achille van den Branden
De tewaterlating van HMS Dreadnought, het symbool van de Britse militaire macht te water. Zowel gevolg als de aanjager van een internationale wapenwedloop. De agressieve Duitse marinepolitiek deels het gevolg van de nostalgische jeugdherinneringen van één man: keizer Wilhelm II. Hij had een Engelse moeder die alles beter vond in Engeland, een Engelse grootmoeder, Queen Victoria. Schaduw van zijn oom, Edward VII (Bertie). Duitsland was eigenlijk alleen een koloniale mogendheid bij de genade van de Britten (Duitse schepen moesten altijd naar open zee varen langs Groot-Brittannië).
Het wilhelmistische Duitsland was vastbesloten een mondiale rol voor zichzelf op te eisen. Admiraal Alfred von Tirptiz (we hoeven alleen maar zo sterk te zijn dat de Engelse vloot in een strijd met ons zo is verzwakt dat ze zich niet kan verdedigen) versus Jackie Fisher, die de zelfgenoegzame Britse marine hervormde. Na Frankrijk werd Duitsland de te duchten vijand.
Typische mannenrace: hele samenlevingen waren in de ban van uniformen en militair machtsvertoon. Leger en samenleving nauw met elkaar verweven. Hiërarchie, rangenstelsel, verdediging binnenland. In Frankrijk dispuut tussen republikeinse en katholieke krachten over de rol van het leger. Het duel groeide in de jaren tachtig van de negentiende eeuw tot een ware rage.
Militaristisch Duitsland onder Wilhelm II. Het was het leger dat Pruisen van een zanderig nergenshuizen zonder natuurlijke hulpbronnen en natuurlijke grenzen had veranderd in een wereldmacht, een wonder dat het gevolg was van het pact tussen de Pruisische vorsten en hun adel. Pruisen was de machtigste partij in de federatie van staten en de Pruisische cultuur werd verbreid op school, aan de universiteit, in het leger en door een stroom van propaganda. Om de docenten van het Gymnasium (middelbaar) hing een bijna mystiek waas. Om toegang te krijgen tot de hoogste echelons van het openbaar bestuur, de rechterlijke macht of zelfs de industrie, was het raadzaam lid te worden van het reservistenleger. Gevechten in de Mensur. Geestdriftige retoriek van Wilhelm de Plotselinge. Daily Telegraph-affaire. Trouwste en machtige adviseur: prins Philipp ‘Phili’ zu Eulenburg. Eulenburgs bondgenoot: Friedrich von Holstein.
Invloedrijke journalist Maximilian Harden die zinspeelde op homoseksualiteit van Eulenburg en Von Moltke. Veel grote schandalen in de twee decennia voor het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog draaiden om het leger en beschuldigingen van homoseksualiteit (‘uranisme’): Oscar Wilde, Alfred Redl, Eulenburg, Casement. Mannen gingen zich minder zeker voelen. Homoseksualiteit was een schrikbeeld geworden. Overal in Europa was het nog een misdrijf.
Eugene Sandow: krachtpatser, fitheidsgoeroe, zakenman en internationaal fenomeen. Het landleger was in Groot-Brittannië minder groot, minder zichtbaar en vooral in de koloniën actief. Het militaire enthousiasme op het Europese vasteland legde de onderliggende angsten van de Britse burgerlijke cultuur bloot. “Het is een van de grootste charmes van de Britten dat ze weigeren dingen al te serieus te nemen, in de eerste plaats hun eigen grote symbolen. Het is een van hun grootste zwaktes dat ze net zo veel aandacht hebben voor de subtiliteiten van klassenverschillen als de Duitsers voor epauletten”: fake Abessiniërs.
De Muskeljude van Max Nordau: mix van zijn twee fascinaties, de neergang van het westen en de toekomst van zijn volk. Zionisme was voor hem ook een geestelijke wedergeboorte. Joodse sportclubs. Invloedrijker was Friedrich Nietzsche en zijn strijd tegen de verzwakkende slavernij van conventies – ook die van de burgerlijke waarden. De cultus van de viriele kracht.
Bron: Achille van den Branden met aanpassing.
